Odpowiedzialność za długi małżonka

Małżeństwo to nie tylko statuty osobistych stosunków między małżonkami – obowiązek wierności, wzajemnego szacunku, wspólnego pożycia, obowiązek wzajemnej informacji, obowiązek współdziałania małżonków dla dobra założonej rodziny czy też decydowanie o wspólnym miejscu zamieszkania małżonków – to również wspólność majątkowa małżeńska w której para młodych będzie pozostawać, o ile nie postanowią inaczej. Wspólność majątkowa oznacza nie tylko dzielenie się swoim majątkiem z drugim małżonkiem, ale dotyczy również odpowiedzialności za długi drugiego małżonka.

Zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ,,z chwilą zawarcia małżeństwa powstaję między małżonkami z mocy prawa wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego małżonka.’’. Z treści tego przepisu wynika, że wyróżniamy trzy rodzaje majątków:

1. Majątek żony;
2. Majątek męża;
3. Majątek wspólny.

Do statutu stosunków majątkowych między małżonkami należą takie zagadnienia jak:

1. Określenie typu ustroju majątkowego małżonków;
2. Określenie jakie masy majątkowe występują w tym reżimie;
3. Do jakiej masy majątkowej należy dany przedmiot;
4. Jakie są zasady sprawowania zarządu majątkiem małżonków;
5. Kwestie dopuszczalności i rodzaju umów małżeńskich majątkowych;

Odpowiedzialność solidarna

            Każdy z małżonków odpowiada solidarnie za zaciągnięte wspólnie zobowiązania. Przykładem odpowiedzialności solidarnej małżonków jest zaciągnięty przez nich kredyt hipoteczny czy kredyt na remont wspólnej nieruchomości itp. W takim wypadku wierzyciel może dochodzić swojego zaspokojenia ze wszystkich mas majątkowych – majątków osobistych małżonków jak i całego majątku wspólnego – bez ograniczeń. Kwestia ta została uregulowana w art. 41 § 1 KRiO który stanowi, że ,, Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków.’’.

W solidarności chodzi o zobowiązania jakie zostały zaciągnięte dla zaspokojenia potrzeb rodziny, są określane jako specjalne i stanowią wyjątek w przypadku kiedy to jeden z małżonków zaciągnął zobowiązanie, ale odpowiedzialność ponoszą razem, a są to przypadki, gdy dług został zaciągnięty na:

– wychowanie dzieci;

– żywność;

– potrzeby mieszkaniowe itp.

Przy dochodzeniu należności wierzyciel może zadecydować którego z małżonków pozwie o zapłatę, może także pozwać ich oboje. Istota solidarności polega na tym, że w przypadku, gdy jeden dokona spłaty wierzyciela zwalnia z długu również tego drugiego.

Wyłączenia odpowiedzialności solidarnej

Nie zawsze jednak ponosi się odpowiedzialność za długi zaciągnięte przez drugiego małżonka. Dotyczy to sytuacji w której jeden z nich nie wiedział o zobowiązaniu drugiego które powstało w trakcie trwania związku małżeńskiego, w tym przypadku ten który nie wiedział o powstaniu wierzytelności nie odpowiada z majątku osobistego. Nawet środki pochodzące z majątku wspólnego nie będą w całości spożytkowane na spełnienie świadczenia. Ten z małżonków przez którego powstał stan zadłużenia będzie odpowiadał majątkiem własnym – chodzi tutaj między innymi o wpływy z umowy o pracę, zlecenie lub innych dochodów uzyskanych z innej działalności zarobkowej. Kwestia ta została uregulowana w art. 41 § 2 KRiO który stanowi, że ,, Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.’’.

Chodzi tutaj o zobowiązanie jakie zostały zaciągnięte dla zaspokojenia potrzeb rodziny, są określane jako specjalne i stanowią wyjątek w przypadku kiedy to jeden z małżonków zaciągnął zobowiązanie, ale odpowiedzialność

Długi przed małżeńskie

W praktyce występują również sytuację w których stan zadłużenia u jednego z małżonków powstał przed zawarciem związku małżeńskiego. Powstaję więc pytanie czy współmałżonek może obawiać się, że zostanie pociągnięty do odpowiedzialności lub czy ucierpi zgromadzony przez nich majątek wspólny ? Otóż nie, w przypadku zobowiązań zaciągniętych przed zawarciem małżeństwa, małżonek który je zaciąga odpowiada z majątku osobistego. Odzwierciedlenia w podstawie prawnej należy szukać w art. 41 § 3 KRiO który stanowi w sposób jasny, że ,, Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9.’’. Stanowi to również wyłączenie odpowiedzialności solidarnej małżonków.

Rozdzielność majątkowa

Z opisanych wyżej sytuacji wynika, że warto pomyśleć nad intercyzą. Jest to umowa między małżonkami dzięki której odpowiedzialność za długi drugiego małżonka po prostu nie istnieje. Ustrój ten powoduję, że każdy z nich zarządza majątkiem osobistym we własnym zakresie i nie występuję ustrój wspólności majątkowej. Przedstawiając w sposób najprostszy to rozwiązanie wywołuję stan w którym każdy z małżonków sam zaciąga ewentualne zobowiązania, jak również sam jest odpowiedzialny za swoje długi.

Warto również wiedzieć, że polskim systemie prawnym wyróżniamy cztery rodzaje małżeńskich umów majątkowych tzn.:

1. Intercyza ograniczająca wspólność majątkową;
2. Intercyza całkowicie wyłączająca wspólność majątkową – polega na rozdzielności majątkowej lub na rozdzielności z wyrównaniem dorobku;
3. Intercyza rozszerzająca wspólność majątkową – polega na rozszerzeniu majątku wspólnego np. o dobra nabyte przez małżonka przed ślubem;
4. Intercyza przywracająca wspólność majątkową.