Egzekucja komornicza dla wielu osób bywa jednym z najbardziej stresujących doświadczeń – zarówno wtedy, gdy występujemy w roli dłużnika, jak i wierzyciela. Komornik, jako funkcjonariusz publiczny, działa na podstawie przepisów prawa i w granicach swoich uprawnień. Jednak w praktyce zdarza się, że czynności podejmowane przez niego budzą wątpliwości, poczucie niesprawiedliwości czy wręcz jawnie naruszają przepisy. W takich sytuacjach ustawodawca przewidział specjalny środek ochrony, jakim jest skarga na czynności komornika. Jest to środek prawny, który daje stronie postępowania możliwość zakwestionowania konkretnych działań lub zaniechań komornika przed sądem.
Dlatego kluczowe jest, by znać odpowiedzi na kilka pytań: kiedy skarga przysługuje, kto dokładnie może ją wnieść, jak wygląda procedura i jakie koszty się z nią wiążą? Świadomość tych zasad daje realną szansę na skuteczną obronę swoich praw i kontrolę nad przebiegiem postępowania egzekucyjnego.
Warto wiedzieć, że skarga nie jest opcją tylko dla dłużników. Mogą z niej korzystać także wierzyciele, a nawet osoby trzecie, których prawa zostały naruszone w toku egzekucji. Co istotne, przepisy dość precyzyjnie regulują zarówno terminy, jak i formę jej złożenia. Niedotrzymanie tych reguł może sprawić, że nawet najbardziej uzasadnione zarzuty pozostaną bez rozpatrzenia. Skargę można wnieść zarówno w sytuacji, gdy komornik nie podejmie się jakiejś czynności, którą powinien wykonać, jak i wtedy, gdy poprzez jej wykonanie naruszy prawa strony lub innej osoby. Skarga nie przysługuje jednak na zarządzenie o wezwaniu do usunięcia braków pisma, zawiadomienie o terminie czynności czy na uiszczenie podatku od towarów i usług. Skarga może zostać złożona przez wierzyciela, dłużnika, a także każdą inną osobę, której dobro zostało naruszone bądź zagrożone na skutek działalności komornika. Skargę należy wnieść do sądu właściwego ze względu na lokalizację kancelarii komorniczej za pośrednictwem komornika, którego chcemy zaskarżyć.
Skarga na czynności komornika powinna spełniać wymagania określone przepisami dla pism procesowych. Przede wszystkim skarga musi zawierać oznaczenie sądu, do którego skarżący ją kieruje, a także oznaczenie strony oraz ewentualnego pełnomocnika. Następnie tytuł pisma czyli oznaczenie jego rodzaju. Kolejno, powinno się znaleźć skonkretyzowane żądanie czyli określenie zaskarżonej czynności, a także uzasadnienie, czyli wskazanie faktów, na których strona opiera swoje pismo oraz dowody. W uzasadnieniu należy również zawnioskować o zmianę, uchylenie lub dokonanie czynności, jeżeli komornik miał jej dokonać, a tego nie zrobił. Każde pismo procesowe musi zawierać podpis, a na końcu można dodać załączniki. Wiele osób zapomina o załączeniu potwierdzenia uiszczenia opłaty sądowej za wniesienie skargi. Opłata od skargi na czynności komornika jest stała i wynosi 50 złotych. Należy uiścić ją na odpowiedni numer bankowy w sądzie, do którego składa się skargę. Wydruk potwierdzający przelew należy dołączyć do skargi, by pismo było kompletne. Istnieje również możliwość złożenia skargi na formularzu urzędowym. Komornik poucza dłużnika o takiej możliwości przy pierwszej czynności egzekucyjnej. Skargę na czynności komornika wnosi się w terminie 7 dni od dnia ich dokonania lub od dnia, w którym osoba dowiedziała się o czynności.
Po wniesieniu skargi na czynności komornika, komornik ma obowiązek, w terminie trzech dni od dnia jej otrzymania, ustosunkować się do zarzutów i uzasadnić zaskarżaną czynność. Następnie komornik przekazuje skargę wraz ze swoim stanowiskiem do rozpatrzenia przez właściwy sąd. Istnieje jednak możliwość tzw. samokontroli komornika. Jeżeli komornik uzna skargę za zasadną, może ją w całości uwzględnić. Wówczas zawiadamia skarżącego oraz inne zainteresowane strony o uwzględnieniu skargi i nie przekazuje jej do sądu. Jest to szybsza ścieżka do poprawienia błędu. Jeżeli komornik nie zgadza się z zarzutami, przekazuje skargę do sądu, który ją rozpatruje. Sąd może uznać, że komornik działał niezgodnie z prawem, uchylając lub zmieniając zaskarżoną czynność. W przypadku uwzględnienia skargi, sąd może obciążyć komornika kosztami postępowania.
Warto pamiętać, że skarga na czynności komornika może dotyczyć zarówno działania (np. bezprawne zajęcie mienia), jak i zaniechania (czyli bezczynności, jeśli komornik powinien podjąć czynność, a tego nie zrobił).
Skarga na czynności komornika może dotyczyć szerokiego katalogu działań lub zaniechań, które naruszają przepisy prawa lub godzą w interesy dłużnika. Najczęściej zaskarżane sytuacje to te, w których komornik narusza ustawowe wyłączenia spod egzekucji. Obejmuje to m.in. zajęcie mienia, które jest prawnie chronione, np. przedmiotów niezbędnych do życia codziennego, takich jak podstawowe sprzęty domowe, pościel, odzież, zapasy żywności i opał na najbliższy miesiąc. Prawnie chronione są również świadczenia socjalne, takie jak alimenty, stypendia, świadczenia rodzinne, zasiłki celowe i okresowe, które są w całości wolne od zajęcia. Inną podstawą do skargi jest naruszenie limitów potrąceń ze świadczeń pieniężnych: komornik może zająć wynagrodzenie, pensję czy emeryturę, ale musi bezwzględnie zastosować się do ustawowej kwoty wolnej od zajęcia (np. minimalnego wynagrodzenia w przypadku umowy o pracę lub odpowiedniej części najniższej emerytury w przypadku świadczeń emerytalno-rentowych). W przypadku dłużników prowadzących gospodarstwo rolne, egzekucji nie podlegają również pewne niezbędne do wyżywienia rodziny zwierzęta gospodarskie (np. jedna krowa, dwie kozy lub trzy owce) wraz z zapasem paszy. Zaskarżeniu podlega także rażące zaniżenie wartości zajętego majątku przeznaczonego do licytacji, co jest działaniem szkodliwym dla dłużnika. Niezwykle ważną sytuacją jest ta związana z upadłością konsumencką: z chwilą ogłoszenia upadłości wszystkie postępowania egzekucyjne ulegają z mocy prawa zawieszeniu, a następnie umorzeniu. Wszelkie czynności egzekucyjne podjęte przez komornika po dacie ogłoszenia upadłości są niedopuszczalne, a naliczanie przez niego dodatkowych kosztów jest bezprawne, ponieważ zarząd nad majątkiem dłużnika przechodzi na syndyka.
Podstawą prawną dla wszelkich czynności egzekucyjnych komornika jest tytuł wykonawczy, którym najczęściej jest prawomocne orzeczenie sądu (na przykład wyrok lub nakaz zapłaty) zaopatrzone w klauzulę wykonalności. Komornik, prowadząc postępowanie egzekucyjne, ma obowiązek działać wyłącznie w granicach określonych w tym tytule. Zaskarżeniu, poprzez złożenie skargi na czynności komornika, podlega sytuacja, w której komornik działa bez wymaganego tytułu wykonawczego, bądź też podejmuje czynności wykraczające poza jego ramy, na przykład zajmując inną kwotę lub inne przedmioty niż te, które zostały orzeczone. Należy wyraźnie podkreślić, że komornik jest jedynie organem egzekucyjnym, a nie orzekającym, i nie ma on żadnych kompetencji do samodzielnej oceny zasadności i ważności wydanego orzeczenia sądowego. Jego zadaniem jest jedynie przymusowe wykonanie tego orzeczenia zgodnie z wnioskiem wierzyciela i w granicach prawa. Kwestionowanie samego istnienia lub wymagalności długu wymaga natomiast wniesienia odrębnego powództwa przeciwegzekucyjnego do sądu.
Choć wniesienie skargi na czynności komornika jest podstawowym prawem dłużnika do obrony, należy mieć świadomość ograniczeń i potencjalnych ryzyk związanych z tą procedurą.
Po pierwsze, skarga na czynności komornika jest środkiem prawnym służącym wyłącznie do weryfikacji zgodności działań proceduralnych komornika z obowiązującymi przepisami. Sąd ocenia, czy komornik działał prawidłowo (np. w granicach tytułu wykonawczego lub z zachowaniem wyłączeń z egzekucji), lecz nie ocenia, czy roszczenie wierzyciela jest zasadne. Oznacza to, że nawet jeśli skarga zostanie uwzględniona (sąd uchyli wadliwą czynność), dług nie wygasa, a postępowanie egzekucyjne, choć skorygowane, będzie prowadzone dalej. Kwestionowanie zasadności długu wymaga wniesienia odrębnego powództwa przeciwegzekucyjnego.
Po drugie, złożenie skargi nie powoduje automatycznego wstrzymania postępowania egzekucyjnego. Jeżeli skarżona czynność niesie za sobą ryzyko poważnej i nieodwracalnej szkody dla dłużnika (np. sprzedaż majątku), dłużnik musi złożyć odrębny wniosek o zawieszenie lub zabezpieczenie postępowania na czas rozpoznania skargi. Skuteczność tego wniosku zależy od decyzji sądu.
Po trzecie, kluczowe znaczenie ma doprecyzowanie treści skargi. Skarga musi wskazywać konkretną, zaskarżaną czynność oraz przedstawiać konkretne zarzuty i ich uzasadnienie, poparte dowodami. Sąd nie rozpatrzy ogólnych twierdzeń.
Procedura złożenia i prowadzenia skargi na czynności komornika nie należy do najłatwiejszych i wymaga precyzyjnej znajomości prawa. Jeśli masz wątpliwości dotyczące działań komornika lub potrzebujesz wsparcia w sporządzeniu skargi na czynności komornika – nasza Kancelaria oferuje profesjonalną pomoc prawną. Zapraszamy do kontaktu.
18 grudnia 2024 
12 września 2024 
23 września 2025