Celem restrukturyzacji firmy jest przeprowadzenie zmian w jej organizacji, procesach lub w strukturze jej zobowiązań w celu poprawy jej kondycji finansowej i efektywności działania. Restrukturyzacja może być potrzebna w sytuacji, gdy firma ma problemy finansowe, zobowiązania przekraczają jej możliwości spłaty oraz gdy występuje spadek rentowności. Restrukturyzacja firmy może być również konieczna w przypadku potrzeby dostosowania się do zmieniających się warunków rynkowych, technologicznych lub regulacyjnych, aby firma mogła pozostać konkurencyjna i zrównoważyć swoje działania. Poprzez restrukturyzację firma może także dążyć do optymalizacji swoich zasobów, zwiększenia efektywności operacyjnej oraz maksymalizacji wartości dla swoich interesariuszy.
Restrukturyzacja - najważniejsze informacje
Jedną z głównych zalet restrukturyzacji jest możliwość ocalenia przedsiębiorstwa przed bankructwem. Poprzez wprowadzenie zmian w zarządzaniu, strukturze finansowej i operacyjnej, przedsiębiorstwo może odzyskać zdolność do spłaty długów i kontynuowania działalności. Ponadto restrukturyzacja może pomóc w poprawie rentowności przedsiębiorstwa poprzez redukcję kosztów operacyjnych, optymalizację procesów biznesowych oraz zwiększenie efektywności działalności.
Co ważne, dzięki restrukturyzacji przedsiębiorstwo może zmniejszyć swoje zadłużenie poprzez renegocjację warunków spłaty długów, restrukturyzację zobowiązań finansowych lub konwersję długu na udziały w kapitale. Skuteczna restrukturyzacja może pomóc przedsiębiorstwu w odzyskaniu zaufania inwestorów i wzmocnieniu swojej pozycji na rynku. Poprawa sytuacji finansowej i operacyjnej może przyciągnąć nowych inwestorów i partnerów biznesowych. Jakże ważną kwestią, na którą wpływać może właściwa restrukturyzacja, jest ochrona miejsc pracy. Mianowicie restrukturyzacja może pomóc w utrzymaniu miejsc pracy poprzez zachowanie stabilności przedsiębiorstwa i zapobieżenie bankructwu, co mogłoby skutkować zwolnieniem pracowników.
Poprzez restrukturyzację przedsiębiorstwo może również zwiększyć swoją konkurencyjność na rynku. Uczynić to można poprzez dostosowanie się do zmieniających się warunków biznesowych, wprowadzenie innowacji oraz ulepszenie oferty produktowej lub usługowej. Podobnie sprawa się ma w przypadku lepszego wykorzystania zasobów – restrukturyzacja bowiem może przyczynić się do lepszego wykorzystania zasobów przedsiębiorstwa poprzez optymalizację procesów produkcyjnych, zarządzania zapasami oraz alokacji kapitału. Wszystko to jednak po uprzednio właściwie przeprowadzonej restrukturyzacji wraz z realizacją zatwierdzonego przez sąd układu.
Z powyższego wypływa zatem wniosek, że restrukturyzacja może przynieść wiele wymiernych korzyści, dzięki którym przedsiębiorstwo w trudnej sytuacji finansowej może poprawić swoją efektywność na wielu płaszczyznach.
Prawo restrukturyzacyjne
Ustawa o prawie restrukturyzacyjnym, wprowadzona w 2015 roku, stanowi kompleksowe narzędzie prawne mające na celu zapobieganie upadłości przedsiębiorstw poprzez umożliwienie skutecznej restrukturyzacji ich zadłużenia. Ustawa ma na celu umożliwienie dłużnikom prowadzenia skutecznej restrukturyzacji w celu uniknięcia upadłości. Obejmuje ona różne formy postępowań restrukturyzacyjnych, takie jak przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe, postępowanie sanacyjne, a także postępowanie o zatwierdzenie układu. Ustawa Prawo restrukturyzacyjne reguluje różnorodne postępowania restrukturyzacyjne, które różnią się stopniem sformalizowania i wymaganiami proceduralnymi. Każde z tych postępowań ma swoje specyficzne cechy i zastosowanie, umożliwiając elastyczne podejście do różnych sytuacji dłużnika. Procesy postępowania restrukturyzacyjnego są regulowane szczegółowo, obejmując wymogi formalne dotyczące wniosków, dokumentacji oraz terminów. Są one prowadzone przez sąd restrukturyzacyjny, który nadzoruje cały proces i podejmuje decyzje dotyczące zatwierdzenia układów czy otwarcia postępowania.
Doradca restrukturyzacyjny pełni istotną rolę w udzielaniu wsparcia i pomocy dłużnikowi w opracowaniu planu restrukturyzacji oraz w jego wdrażaniu. Jego celem jest zapewnienie uczciwego i skutecznego przebiegu procesu restrukturyzacji. Doradca restrukturyzacyjny analizuje sytuację finansową i prawno-organizacyjną przedsiębiorstwa oraz na tej podstawie opracowuje plan restrukturyzacji, uwzględniający potrzeby dłużnika oraz interesy wierzycieli. Podczas trwania procesu restrukturyzacji doradca nadzoruje wdrażanie planu restrukturyzacji oraz współpracuje z sądem i innymi zaangażowanymi stronami w celu osiągnięcia porozumienia w sprawie układu restrukturyzacyjnego. Doradca restrukturyzacyjny musi posiadać odpowiednie kwalifikacje oraz doświadczenie zawodowe, aby skutecznie wykonywać swoje obowiązki. Jego profesjonalizm zapewnia rzetelne doradztwo, które przyczynia się do skuteczności procesu restrukturyzacji. W ten sposób, obecność doradcy restrukturyzacyjnego stanowi istotny element procesu restrukturyzacji przedsiębiorstwa, umożliwiając profesjonalne zarządzanie kryzysową sytuacją oraz dążenie do poprawy jego kondycji finansowej i perspektyw rozwoju.
Postępowanie restrukturyzacyjne
Zanim doprowadzi się do otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego należy przygotować się do niego merytorycznie. Warto przeprowadzić szczegółową analizę swojej sytuacji finansowej, w tym ocenę zadłużenia, płynności finansowej, rentowności oraz ewentualnych problemów, które mogą prowadzić do niewypłacalności. Zalecane jest również zwrócenie się o poradę ekspertów. W zakresie restrukturyzacji doradzają doradcy finansowi, prawnicy specjalizujący się w restrukturyzacjach lub doradcy restrukturyzacyjni sensu stricto. Profesjonaliści w powyższych branżach pomogą przedsiębiorstwu uzyskać wsparcie w przygotowaniu wniosku oraz opracowaniu planu restrukturyzacji.
Właściwe postępowanie restrukturyzacyjne rozpoczyna się od złożenia wniosku o jego otwarcie. Wniosek może zostać złożony przez dłużnika lub wierzyciela, w zależności od typu postępowania restrukturyzacyjnego. Wnioskodawca musi przedstawić określone dokumenty i informacje, w tym propozycje układowe oraz dane identyfikacyjne dłużnika. Wymogi formalne przewidziane dla wniosku o zatwierdzenie układu, otwarcie przyspieszonego postępowania układowego, otwarcie postępowania układowego oraz postępowania sanacyjnego określił ustawodawca szczegółowo w ustawie – Prawo restrukturyzacyjne, odpowiednio w art. 219, art. 227-229, art. 265-266 oraz w art. 284 ustawy.
Powyższy wniosek zostaje poddany przez sąd restrukturyzacyjny badaniu pod kątem wymogów formalnych oraz merytorycznych. Wówczas, jeśli nie zostaną stwierdzone przesłanki wyłączające (np. pokrzywdzenie wierzycieli) sąd podejmuje decyzję o wszczęciu postępowania i wyznacza nadzorcę restrukturyzacyjnego. Nadzorca ten ma za zadanie przygotować plan restrukturyzacyjny, który może obejmować negocjacje z wierzycielami w celu zawarcia układu, restrukturyzację zadłużenia, przekształcenie przedsiębiorstwa lub likwidację. W przypadku zawarcia układu sąd zatwierdza go, a nadzorca monitoruje jego wykonanie. Jeśli układ nie zostanie zawarty lub nie będzie wykonywany zgodnie z zatwierdzonym planem, postępowanie może zakończyć się upadłością dłużnika.
Restrukturyzacja spółki
Zdolność restrukturyzacyjna rozumiana jest jako potencjalna możliwość (legitymacja) do przeprowadzenia postępowania restrukturyzacyjnego w stosunku do danego przedsiębiorcy. Określa ją szczegółowo art. 4 ustawy. Zdolność restrukturyzacyjna przysługuje (art. 4 ust. 1) przedsiębiorcom (pkt 1), spółkom z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkom akcyjnym, które nie prowadzą działalności gospodarczej (pkt 2), a ponadto wspólnikom spółek partnerskich (pkt 4) i wspólnikom osobowych spółek handlowych, którzy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym swym majątkiem (pkt 3).
Wobec budzącego lekkie wątpliwości interpretacyjne punktu 2 przywołanego przepisu (dot. wymienionych spółek) warto zaznaczyć, że zdolność restrukturyzacyjną posiadają wszystkie spółki kapitałowe. Wyliczenie w punkcie 2 ma charakter rozszerzający, a nie, jak mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka, zawężający. Jest tak ze względu na to, iż spółki kapitałowe mieszczą się już w obrębie pojęcia prawnego przedsiębiorców. Zwróćmy uwagę na art. 431 Kodeksu cywilnego: Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Zgodnie zatem z tym, przedsiębiorcą może zostać każdy podmiot posiadający zdolność prawną. Może być więc to osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, a wyposażona w zdolność prawną (określana prościej jako ułomna osoba prawna).
Kończąc wątek spółek prawa handlowego w kontekście restrukturyzacji, a więc takich podmiotów jak spółki akcyjne czy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - często posiadają one skomplikowaną strukturę organizacyjną i majątkową, co może wpłynąć na proces restrukturyzacji. Konieczne jest zrozumienie tej struktury - na przykład kto ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki oraz w jakim zakresie – co następnie musi znaleźć swoje uwzględnienie w planie restrukturyzacji.
Firma w restrukturyzacji
Rejestracja spółki w postępowaniu restrukturyzacyjnym wywołuje wiele zmian w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa, a także w jego relacjach z otoczeniem biznesowym. Po wydaniu postanowienia przez sąd o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, spółka występuje w obrocie pod swoją dotychczasową nazwą, ale z dodanym oznaczeniem "w restrukturyzacji". Ten dodatek ma charakter informacyjny i ma na celu ułatwienie identyfikacji spółki jako podmiotu prowadzącego proces restrukturyzacyjny.
Istotną kwestią jest to, że dodanie określenia "w restrukturyzacji" nie zastępuje konieczności dokonywania różnego rodzaju obwieszczeń przewidzianych przez przepisy prawa restrukturyzacyjnego ani innych ustaw mających zastosowanie w tej materii. Jest to jedynie dodatkowe zabezpieczenie obrotu gospodarczego, które informuje o prowadzeniu postępowania restrukturyzacyjnego wobec danego przedsiębiorcy.
Warto zauważyć, że dodatek "w restrukturyzacji" stosuje się po wydaniu przez sąd postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego. Jednakże w przypadku postępowania o zatwierdzenie układu, w którym sąd nie wydaje postanowienia otwierającego postępowanie, spółka nie jest zobowiązana do dodawania tego oznaczenia do swojej nazwy.
Dodatkowo, dodatek "w restrukturyzacji" nie powoduje zmiany nazwy firmy, która nadal może funkcjonować pod swoją dotychczasową nazwą. Jest to istotne, ponieważ spółka nie musi przeprowadzać procedury zmiany nazwy w rejestrach, takich jak Krajowy Rejestr Sądowy. Jednakże istnieje obowiązek korzystania z dodatku "w restrukturyzacji" w dokumentach i materiałach promocyjnych spółki, takich jak rachunki, faktury, strona internetowa itp. Ten obowiązek trwa przez cały okres trwania postępowania restrukturyzacyjnego, aż do momentu uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu.
Dodać należy, że informacja o prowadzeniu postępowania restrukturyzacyjnego może wpłynąć na sposób postrzegania przedsiębiorstwa przez jego kontrahentów. Niemniej jednak, restrukturyzacja często stanowi optymalny sposób na rozwiązanie kryzysu zadłużenia i umożliwia zachowanie działalności gospodarczej oraz powrót do dobrej kondycji ekonomicznej. W związku z tym, dodatek "w restrukturyzacji" nie jest jedynie sygnałem kryzysu, ale również informuje o działaniach podejmowanych przez przedsiębiorstwo w celu rozwiązania swoich problemów finansowych. Ostatecznie celem procesu restrukturyzacji jest oddłużenie i ratowanie przedsiębiorstwa, co może być korzystne dla jego dalszego rozwoju.
Postępowania restrukturyzacyjne
Przypomnieć należy, iż restrukturyzacja może przyjąć jeden z czterech rodzajów postępowania:
- postępowania o zatwierdzenie układu,
- przyspieszonego postępowania układowego,
- postępowania układowego,
- postępowania sanacyjnego.
Postępowanie układowe to proces, w którym przedsiębiorca stara się osiągnąć porozumienie z wierzycielami w celu spłaty lub restrukturyzacji swoich długów. Umożliwia ono dłużnikowi zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. Może być prowadzone, jeśli suma wierzytelności spornych przekracza 15% ogólnej sumy wierzytelności uprawnionych do głosowania nad układem. Głównym celem jest zawarcie układu, który umożliwi przedsiębiorcy kontynuowanie działalności. W trakcie postępowania sądowego przedsiębiorca przedstawia wierzycielom plan naprawy finansowej, który może obejmować m.in. zmiany warunków spłaty długów oraz restrukturyzację zadłużenia.
W odróżnieniu od innych postępowań restrukturyzacyjnych, postępowanie układowe jest prowadzone na drodze postępowania sądowego, co wprowadza większą formalizację. Jest to uproszczona forma przyspieszonego postępowania układowego, trwająca krócej niż standardowe postępowanie układowe. Postępowanie układowe powoduje zawieszenie postępowań egzekucyjnych wobec dłużnika oraz może być prowadzone równolegle do postępowania o zatwierdzenie układu.
Przyspieszone postępowanie układowe jest formą uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, umożliwiające dłużnikowi zawarcie układu. Składa się z kilku etapów: złożenie wniosku (zawierającego m.in. informacje o propozycjach układowych oraz o wykazie wierzytelności i majątku), otwarcie postępowania (postanowienie sądu z jednoczesnym ustanowieniem nadzorcy), opracowanie planu restrukturyzacyjnego, spisu wierzytelności przez nadzorcę sądowego oraz głosowanie nad układem przez zgromadzenie wierzycieli. Po wykonaniu planu restrukturyzacyjnego, zostaje wydane postanowienie o wykonaniu układu.
O postępowaniu sanacyjnym oraz o postępowaniu o zatwierdzenie układu więcej piszemy poniżej.
Postępowanie restrukturyzacyjne o zatwierdzenie układu
Postępowanie o zatwierdzenie układu jest procedurą restrukturyzacyjną, która została wprowadzona z dniem 1 grudnia 2021 na wzór restrukturyzacji uproszczonej/covidowej. nie jest prowadzona przez sąd (jak w trzech pozostałych typach), lecz inicjowana umową pomiędzy dłużnikiem a nadzorcą układu. W przeciwieństwie do innych form postępowań restrukturyzacyjnych, charakteryzuje się ono szybkością, gdyż trwa maksymalnie około czterech miesięcy. Jest zatem najczęściej wybieranym postępowanie wśród przedsiębiorców, gdyż na zaistnienie efektów nie potrzeba długotrwałych działań. Kluczowym elementem tego procesu jest zawarcie układu, który umożliwia dłużnikowi kontynuowanie działalności. Postępowanie obejmuje kilka etapów, m.in. zawarcie umowy z nadzorcą układu, przygotowanie wstępnego planu restrukturyzacyjnego, obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego, sporządzenie finalnego spisu wierzytelności, przeprowadzenie głosowania nad układem oraz złożenie wniosku o zatwierdzenie układu przez dłużnika. Skutki otwarcia postępowania obejmują m.in. zawieszenie postępowań egzekucyjnych, zakaz wszczynania nowych egzekucji oraz zakaz wypowiadania kluczowych umów dla przedsiębiorstwa. Odmowa zatwierdzenia układu przez sąd może skutkować automatycznym ustaniem korzyści i powrotem do normalności w sytuacji finansowej dłużnika.
Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne
Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne przestało być obowiązujące z dniem 30 listopada 2021 r. Od 1 grudnia 2021 r. zaczęła obowiązywać zaktualizowana wersja jednego z postępowań restrukturyzacyjnych, jakim jest postępowanie o zatwierdzenie układu. Nowa forma postępowania o zatwierdzenie układu opiera się na uproszczonym procesie restrukturyzacyjnym, ale nie jest jego dokładnym odzwierciedleniem, co sprawia, że nie jest tak atrakcyjna dla dłużników pragnących zainicjować postępowanie restrukturyzacyjne. Od 1 grudnia 2021 r. w życie weszła również Krajowy Rejestr Zadłużonych, który jest systemem teleinformatycznym obsługującym procesy restrukturyzacyjne oraz upadłościowe.
Firma w restrukturyzacji prawa pracownika
Postępowanie restrukturyzacyjne wpływa bezpośrednio na sytuację pracowników w firmie, zarówno pod względem praw jak i warunków zatrudnienia. Przede wszystkim wobec otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, prawa pracowników nie ulegają zmianie. Oznacza to, że pracodawca nadal musi przestrzegać przepisów kodeksu pracy i zapewnić pracownikom to, co gwarantowane jest przez prawo pracy. Jeśli zatem pracownik miał niezaspokojone wynagrodzenie przed otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego, pracodawca musi je wypłacić w całości i we właściwym terminie, ponieważ takie zobowiązanie nie jest objęte układem restrukturyzacyjnym.
Podkreślenia wymaga fakt, iż pracodawca jest zobowiązany do informowania pracowników na bieżąco o sytuacji firmy, szczególnie w kontekście postępowania restrukturyzacyjnego. Pracownicy mają prawo wiedzieć, jakie zmiany planuje się wprowadzić i jakie mogą być konsekwencje dla ich zatrudnienia. Jeśli bowiem przedsiębiorstwo znajdzie się w restrukturyzacji, pracodawca może podjąć różne działania dotyczące umów o pracę, takie jak skracanie okresu wypowiedzenia, rozwiązywanie umów bez wypowiedzenia, czy nawet zwalnianie pracowników. Jest to jednak możliwe tylko w określonych warunkach i z zachowaniem przepisów prawa pracy.
W przypadku postępowania sanacyjnego, sytuacja pracowników może być bardziej skomplikowana i bardziej ryzykowna niż w innych formach restrukturyzacji. W postępowaniu sanacyjnym bowiem pracodawca może mieć większe uprawnienia do podejmowania decyzji dotyczących pracowników. Może skracać okres wypowiedzenia, rozwiązywać umowy o pracę w specyficznych okolicznościach i podejmować inne działania mające wpływ na zatrudnienie pracowników. W niektórych przypadkach może to oznaczać mniejszą ochronę praw pracowników w porównaniu z innymi formami restrukturyzacji. W postępowaniu sanacyjnym pracodawca nie musi także przeprowadzać konsultacji z zakładową organizacją związkową w sprawach dotyczących wypowiedzenia umów o pracę czy innych działań mających wpływ na pracowników. Oznacza to, że pracownicy mogą mieć mniejszy wpływ na decyzje podejmowane przez pracodawcę w ramach restrukturyzacji. Pracodawca może również skracać okres wypowiedzenia umów o pracę do maksymalnie jednego miesiąca, jeśli przedsiębiorstwo objęte jest postępowaniem sanacyjnym. Jest to istotne dla pracowników, ponieważ skrócony okres wypowiedzenia może skutkować szybszym zwolnieniem pracownika i mniejszym czasem na znalezienie nowego zatrudnienia.
Ponadto, jeśli pracodawca zatrudnia co najmniej 20 pracowników i decyduje się na redukcję zatrudnienia związanej z restrukturyzacją, stosuje się przepisy dotyczące zwolnień grupowych. Oznacza to konieczność przeprowadzenia określonych procedur zwalniania i wypłacanie odpraw zwolnionym pracownikom, zgodnie z przepisami prawa.